En dan ben je ineens de eigenaar van een heleboel spullen. Toch raar, zo rond lopen in zijn huis. Het ademt nog helemaal zijn aanwezigheid uit maar hij is er zelf niet meer. Het vertrouwde beeld van pa in zijn makkelijke stoel bij het raam is weg.

Wat te doen met al die bezittingen. Natuurlijk, we willen graag een aandenken aan pa. Maar wordt dat zijn verzameling heiligenbeelden? Of gaan we toch voor de grote delftsblauwe vazen? Geen van deze objecten zullen een plaats krijgen in ons eigen interieur. Hoe veel we ook van pa hielden.

Verder was er natuurlijk de verzameling serviesgoed. Het doordeweekse servies en het zondagse servies. Ooit in een ver verleden aangeschaft samen met mijn schoonmoeder. Dat gebeurde toen nog. Het zondagse servies is nog bijna helemaal intact. Zelfs de soepterrine ontbreekt niet.

Sommige zaken kunnen zo in de container. Over andere zaken denk je toch wat langer na. Pa heeft ze allemaal met liefde aangeschaft. Er zijn ook nog zaken van mijn schoonmoeder, nu toch al 11 jaar geleden overleden. De herinneringen komen terug. Ma die zo zuinig was op haar spullen. Ze vond mij maar een sloddervos. Bij ma was nooit een stofje te vinden. Hoe anders was dat bij ons. Ik weet nog dat ze een keer binnenkwam en zei “zal ik even voor je stoffen.” Het was goed bedoeld maar ik ontplofte bijna.

Grappig ook om te zien wat mensen bewaren. Er zijn tupperware bakjes vol met gedachtenisprentjes. Toen dat nog gewoon ‘bidprentje’ heette. Oude mensen die wij niet kennen. Alles gaat bij het oud papier. Oneerbiedig maar het is niet anders.

Ik neem me weer voor om in mijn eigen huis eens kritisch rond te kijken. Wat kan er allemaal weg. Tenslotte hebben wij geen kinderen die straks de boel op komen ruimen. Je wilt vreemde mensen niet met teveel ellende opzadelen.

Verder met het huis. Sommige dingen hebben een goede bestemming. Dat voelt goed. Andere dingen zijn echt niet te slijten. We bieden het met een grijns aan iedereen aan. En begrijpen heel goed als zij weigeren. Gelukkig zijn er mensen die zich er een taak van hebben gemaakt deze interieurs op te halen. Natuurlijk verdienen zij daar aan. Dat begrijpen wij ook wel. Tenslotte moet iedereen leven. Maar het verlost ons van een boel zorgen. We geven de man de sleutel van het huis van pa en komen pas terug als alles leeg is.

De herinnering aan pa kan die man immers toch niet meenemen. Die zit in ons hart.

Een paar maanden geleden werd een goede vriend mishandeld vanwege het feit dat hij niet op vrouwen valt. Onvoorstelbaar, voor ons, voor zijn partner maar vooral voor hemzelf. De fysieke schade herstelde. Niet vanzelf, er was een operatie voor nodig en zijn vakantie kwam daar bijna door in gevaar. Maar toch, langzamerhand wist hij op dat gebied de draad weer op te pakken. Het psychische letsel was groter. Herstelde ook moeilijker.

De nasleep was ook heftig geweest. Hij droomde er ‘s nachts van. Voelde zich onveilig als hij alleen op straat was. Natuurlijk hield hij zich groot, tenslotte was hij een volwassen man. Maar als hij in zijn bed lag, wakker, naar het plafond starend, voelde hij zich weer dat jonge ventje dat worstelde met zijn geaardheid. Bang voor de reactie van zijn klasgenoten in dat conservatieve boerendorp.

Zijn man kon hem niet helpen. Hij steunde hem waar hij kon maar dit was iets dat hij zelf moest verwerken. Hij was de enige die wist hoe diep de angst en onzekerheid geworteld zat.

Na lang twijfelen gaf hij toestemming de beelden van een beveiligingscamera te delen via de media. Tot ieders verbazing meldden de daders zich bij de politie. Wat een opluchting, het recht kon zegevieren en de daders zouden hun straf niet ontlopen. Vier personen waren nu bekend, één ‘hoofddader’ en drie meelopers.

In onze ogen zouden de meelopers toch minimaal een taakstraf krijgen. Zij waren dan wel niet begonnen maar hadden toch ook niet de ballen gehad om de ellende te stoppen en de veroorzaker tot de orde te roepen. Waarschijnlijk watjes zonder ruggengraat, die zich lieten opjutten door iemand die nog minder verstand had.

In Nederland is het rechtssysteem zorgvuldig. Mensen gaan niet zonder proces naar de gevangenis, er wordt gezocht naar bewijs. Alles wordt onderzocht, moderne methoden worden toegepast. We zijn er trots op, we zijn geen bananenrepubliek. Recht wordt gedaan waar dat nodig is. Maar soms voelt het toch anders. Als je zelf het slachtoffer bent en je hebt de daders gehoord en gevoeld. Alleen niet zo duidelijk gezien.

De zaak tegen de meelopers werd geseponeerd. Wegens gebrek aan overtuigend bewijs. Het feit dat zij zichzelf hadden gemeld bij de politie was blijkbaar niet zwaarwegend genoeg.

Gebrek aan overtuigend bewijs. Hoe is het mogelijk. De camerabeelden spraken voor ons voor zich. Voor de rechter niet, helaas.

Soms denk je wel eens, toeval bestaat niet. In de dagen dat wij bezig waren met het afscheid van mijn schoonvader, zijn uitvaart en de periode van rouw die daarna kwam, werd ook Marijke geconfronteerd met een overlijden.

Een oudere dame was overleden. “Waaraan?”, vroeg Marijke. Ze kreeg een onsamenhangend antwoord, voedselvergiftiging, middenrif hernia. Iets waar wij in Nederland niet heel zwaar aan tillen. Hoewel, galstenen kan ook heel gevaarlijk zijn, weten wij inmiddels. Maar de dame in kwestie zou geopereerd worden en haar onverwachte dood schokte Marijke. De dure medicijnen die in allerijl door haar zoon werden aangeschaft, mochten niet meer baten. Ook dat kunnen wij ons slecht voorstellen, dat je moet kiezen tussen het kopen van eten voor je gezin en medicijnen voor je moeder.

Marijke krijgt een uitnodiging voor de begrafenis. Tussen de honderd vrouwen en honderd mannen, die gescheiden van elkaar de laatste eer komen bewijzen, zoekt ze naar iemand die ze kent. Voor ze de ruimte kan binnengaan, moet ze een donatie geven voor de begrafenis. Dat is normaal. De mensen geven 5 of 10 dalasis maar van Marijke, als rijke blanke en vertegenwoordiger van een stichting die mensen probeert te helpen, wordt meer verwacht. Ze geeft 1000 dalasis, wat in Nederland ongeveer 20 euro is. Dit geld wordt direct veilig gesteld omdat het niet de eerste keer zou zijn dat familie van de overledene zich het geld toeëigent.

Als enige blanke in het gezelschap wordt ze van top tot teen bekeken. Ze krijgt een stoel toegewezen maar niemand zegt iets. Het is een armzalige ruimte, er is geen licht. Triest om te zien, in Nederland hebben zelfs huisdieren een beter onderkomen. De houten balken van het gebouwtje zijn een gewillige prooi voor de termieten. Marijke durft maar niet te kijken naar het kussen waar ze op zit. Hygiëne laat in deze gemeenschap nog wel te wensen over.

De vrouwen tonen een intens verdriet. Er wordt gehuild en gegild. En gebeden. Het verdriet wordt openlijk getoond. Als ‘die gekke blanke’ voelt Marijke zich een indringer.

Na een plechtigheid van een uur wordt de kist met de overledene naar de begraafplaats gebracht. Het lichaam wordt, in een laken gerold, begraven in een kuil. De kist gaat terug, die is in bruikleen. Hij wordt straks weer gebruikt voor de volgende begrafenis. Bij de plechtigheid op de begraafplaats is Marijke niet aanwezig. Zij is een vrouw en vrouwen zijn hierbij niet gewenst.

Dus gaat Marijke terug naar haar kantoor waar zij overdenkt wat er die ochtend is gebeurd. Morgen zal er niet meer over de overledene worden gesproken. Er wordt niet meer gehuild, het leven gaat verder. Afrika is hard, heel hard voor zijn mensen.

Door het leven in Gambia heeft Marijke veel van haar grenzen moeten verleggen. Het niet nakomen van afspraken en beloftes, het ja zeggen en nee doen, ze heeft er aan moeten wennen. Maar de manier waarop mensen met hun verdriet om een verlies omgaan, dat went voor haar nooit.

Af en toe hoor je nog een enkele vuurwerkklap. Een jochie heeft nog een achtergelaten vuurpijl gevonden en probeert deze met gevaar voor eigen vingers aan te steken. Soms lukt dat. We hebben elkaar ‘de beste wensen’ gegeven, het mag nog. ‘Dat het maar een goed jaar mag worden.’

Maar wat zijn we dit jaar anders begonnen dan verwacht. Ik had echt niet kunnen bedenken dat mijn schoonvader, toen hij op 18 september 2017 werd opgenomen met klachten aan de galwegen, zo’n ziekbed zou krijgen. En uiteindelijk op 13 december zou overlijden. Niet onverwacht en in het bijzijn van geliefden, maar toch.

Het begon ook zo onschuldig. Galstenen. Kwestie van even oplossen. Maar door allerlei ingrepen in het verleden bleek dat niet zo eenvoudig. Er kwamen complicaties, pa werd zieker en zieker tot op het moment dat hij het opgaf. We hadden respect voor zijn beslissing maar het viel niet mee.

Ik bedacht hoe vaak ik in de afgelopen tijd over hem heb geschreven. Over zijn humor en zijn eigenwijsheid. En het plezier dat we samen hebben gehad. Natuurlijk, er waren ook wel eens onenigheden, pa was niet altijd even makkelijk, maar het wederzijds respect was groot. Hij hield ook onvoorwaardelijk van mijn lief. Ondanks het feit dat ook deze twee samen regelmatig botsten. Pa was trots op zijn zoon en vertelde dat ook aan iedereen die het horen wilde. Hij maakte zich ook regelmatig zorgen. Niet alles gaat altijd vanzelf.

Pa is 82 jaar oud geworden. Hij heeft veel meegemaakt, een zwaar ongeluk, ziektes, de ziekte en het overlijden van zijn vrouw. Hij heeft het niet voor niks gekregen. Maar hij heeft zich altijd staande gehouden, iedere nieuwe situatie wist hij te aanvaarden en toch weer naar zijn hand te zetten.

Nu zit hij niet meer in zijn makkelijke stoel bij het raam. Onze hond gaat niet meer automatisch voor hem zitten met zijn pootje omhoog. Om vervolgens de hele avond door snoepjes te krijgen. We horen nooit meer de bel net voor dat we willen gaan eten. Er wordt nooit meer gebeld met de mededeling “ik heb een brief gekregen, die moet je even lezen.” We hoeven nooit meer op te draven omdat hij weer op controle moet in het ziekenhuis. Of omdat hij is opgenomen in datzelfde ziekenhuis en toch wel verwacht dat we iedere dag op bezoek komen. Tenslotte heeft hij daar als vader recht op. We zullen hem nooit meer zien. En nooit meer horen.

Wat zullen we hem missen, die eigenwijze oude man. Maar we hebben wel heel veel mooie herinneringen. En die gaan we koesteren. Dag dag.